Trà Hoa Vàng Tam Đảo

    Chi Trà - Camellia thuộc Theaceae trong họ Chè là một thực vật quý của Việt Nam. Các loài Camellia không những có vai trò quan trọng tham gia vào cấu trúc hệ thực vật nhiệt đới vùng núi mà còn có ý nghĩa về mặt kinh tế. Nhiều loài Trà được dùng làm đồ uống, dầu ăn, làm thuốc, là một nguồn dược liệu quý... và đặc biệt phải kể đến đó là giá trị về mặt cây cảnh. Các loài trong chi Camellia đều có hoa to và đẹp, nhiều màu sắc khác nhau, mùa nở hoa của chúng lại đúng vào dịp Tết (từ tháng 10 năm trước đến tháng 2 năm sau). Chính vì vậy tiềm năng kinh tế về mặt làm cây cảnh của các loài trong chi Camellia là rất lớn, trong số đó các loài Trà hoa vàng hiện nay đang được đặc biệt quan tâm.

    Từ đầu những năm 1990, Việt Nam đã phát hiện Trà Hoa Vàng ở nhiều nơi trên cả nước, đặc biệt là ở VQG Tam Đảo nơi có diện tích từng tự nhiên lớn, là ngôi nhà của rất nhiều loài động và thực vật, trong đó có nhiều loài quý hiếm có trong sách Đỏ cần bảo vệ. Tam Đảo hiện có trên 1000 loài thực vật, trong đó, có 42 loài đặc hữu và 64 loài quý hiếm cần được bảo tồn và bảo vệ như lan hoàng thảo Tam Đảo (Dendrobium daoensis), trà hoa dài (Camellia longicaudata), Trà Hoa Vàng Tam Đảo (Camellia petelotii), hoa tiên (Asarum petelotii), chùy hoa leo (Molas tamdaoensis), trọng lâu kim tiền (Paris delavayi)...Khu hệ động vật Tam Đảo với hơn 300 loài, trong đó thú: 64 loài, chim 239 loài, bò sát 76 loai và 28 loài lưỡng cư. Tam Đảo có 22 loài động vật đặc hữu ở miền Bắc Việt Nam, 6 loài đặc hữu của Việt Nam, Trà Hoa Vàng là một trong số đó và mới dừng lại ở mức phát hiện và phân loại. Nghiên cứu về sinh thái và sử dụng, gây trồng Trà Hoa Vàng còn rất ít. Công tác bảo tồn các loài trà quý này cũng chưa được chú ý, việc nghiên cứu ứng dụng hầu như không có. Vì vậy trước mắt, cần chủ yếu là bảo tồn tại chỗ, đồng thời nghiên cứu di thực về trồng khảo nghiệm. Về lâu dài, cần tập trung nhân giống để trồng với qui mô lớn.

     Hiện nay do yêu cầu của thị trường, đặc biệt thị trường Trung Quốc, hàng năm đến mùa Trà Hoa Vàng hay còn tên Kim Hoa Trà rất nhiều người dân xung quanh vùng đệm VQG Tam Đảo và từ vùng khác đã đến VQG để tận thu thân, hoa, quả các loài Trà Hoa Vàng để bán cho tư thương từ Trung Quốc. Điều này đã và đang làm tuyệt chủng các loài trà hoa vàng của VQG Tam Đảo.

     Nghiên cứu và tìm hiểu về Trà hoa vàng và chi Camellia ở Việt Nam còn chưa được toàn diện và đồng bộ, chưa có một hệ thống phân loại đầy đủ và chi tiết. Việc tìm hiểu về các đặc điểm, đặc tính sinh vật học của loài thì mới chỉ tiến hành được ở một số loài ở trên một số địa điểm, địa hình nhất định. Chưa đề cập đến biện pháp chọn giống, nhân giống để bảo vệ, bảo tồn nguồn gen của các loài có giá trị kinh tế và giá trị thẩm mỹ cao. Do đó, việc nghiên cứu bổ sung về các đặc điểm hình thái, sinh thái, phân loại, chọn giống và nhân giống, hàm lượng chất có hoạt tính sinh học,… góp phần tìm hiểu và khai thác các giá trị của các loài Trà hoa vàng trong chi Camellia. Bên cạnh đó, xác định biện pháp cụ thể trong việc khai thác, sử dụng một cách hợp lý là những hoạt động cần nghiên cứu để phát triển bền vững nguồn gen các loài Trà hoa vàng.

     Hiện nay hai loài Trà trên đã được nghiên cứu nhân giống và bảo tồn thành công tại VQG Tam Đảo. Do vậy, sớm triển khai thực hiện nhiệm vụ: “Khai thác và phát triển nguồn gen Trà hoa vàng tam đảo (Camellia tamdaoensis), Trà hoa vàng pêtêlô (Camellia petelotii) và (Camellia Nitidissima), (Camellia Euphlebia), ( Camellia Phanii ), ( CamelliaCrassiphylla ) tại Tam Đảo”, sẽ là một hướng mới có triển vọng để phát triển tài nguyên, nguyên liệu dược  cây Kim Hoa Trà, cây cảnh quý hiếm, phục vụ cho nhu cầu sử dụng và xuất khẩu. Bên cạnh đó, góp phần rất quan trọng trong việc bảo tồn nguồn gen quý của quốc gia, đồng thời góp phần phát triển kinh tế hộ gia đình vùng đệm VQG, gắn với nền du lịch đặc biệt của huyện, xây dựng thương hiệu Kim Hoa Trà hay Trà Hoa Vàng Tam Đảo đẻ nâng cao đời sống cho nhân dân trong huyện Tam Đảo, Vĩnh Phúc.